Het recept van de middeleeuwse blauwpaarse kleurstof is eindelijk ontrafeld

Het geheime recept van de middeleeuwse blauwe kleurstof is eindelijk ontrafeld. Het recept voor de blauwpaarse kleurstof turnsole of folium is eindelijk gevonden. Wetenschappers zochten er al heel lang naar, maar pas sinds kort hebben ze het weten te achterhalen. Het antwoord lag in een onopvallend plantje dat gewoon langs de kant van de weg groeit.

Middeleeuwse manuscripten

Het pigment folium werd gebruikt als inkt in middeleeuwse verluchte manuscripten en als kleurstof voor levensmiddelen, waaronder Nederlandse kaas en bepaalde likeuren.

Chrozophora tinctoria

De blauwpaarse kleurstof wordt gemaakt van een klein, onopvallende plantje genaamd Chrozophora tinctoria. Deze plant vind je in een het Middellandse Zeegebied, het Midden-Oosten, India, Pakistan en Centraal-Azië. Eigenlijk is het plantje niks bijzonders. Een beetje onopvallend plantje eigenlijk dat in de zomer een vrucht draagt van ongeveer de grootte van een walnoot die een blauwe vloeistof bevat. In de herfst neemt de grootte van de vrucht weer tot een kleine noot. Het is moeilijk voor te stellen dat dit onopvallende plantje aan de basis ligt van zo’n fantastische kleur.

Blauwpaarse kleurstof

In de Middeleeuwen stond deze kleurstof, het pigment, bekend als folium. Het is niet alleen een prachtige pigment, maar het blijft ook eeuwenlang zijn oorspronkelijke kleur behouden. Veel bekender is overigens het blauwe indigopigment, dat werd gebruikt om textiel te verven en door monniken gebruikt om manuscripten mee te verlichten.

Het Middeleeuwse recept voor folium

Het gebruik van folium is in de vergetelheid door de komst van de drukpers. Het recept voor deze natuurlijk inkt was onvindbaar en als je het al wilde maken, wist niemand hoe dit moest. Totdat onlangs een groep chemici, wetenschappers en biologen van de Nieuwe Universiteit van Lissabon het recept aantroffen in een 15e-eeuws manuscript geschreven in de uitgestorven Joods-Portugese taal. De vertaling van dit manuscript bleek lastig, maar de wetenschappers slaagden er toch om te achterhalen wat het ingrediënt van de kleurstof folium was. Chrozophora tinctoria dus. Ze vonden de plant in het Portugese stadje Monsaraz, waar de lokale bevolking de plant als een onkruid beschouwde. Ze volgende de instructies van het boek en konden dit middeleeuwse pigment opnieuw maken. Het team heeft hun nieuwe pigment Chrozophoridin genoemd. Je kunt het hele avontuur lezen in Science Advances. Ook op onderstaande video wordt dit middeleeuwse geheim nog eens uit de doeken gedaan.

Lees meer over kleuren en over de Middeleeuwen.

Bronnen: Atlas Obscura, Mystorcial, Nickyskye Meanderings, Wikipedia